Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde sabit fiyatlarla sadece yüzde 1.6 oranı ile son 12 çeyreğin en düşük büyümesini kaydetti. GSYH temmuz-eylül döneminde 31.6 milyar TL olarak gerçekleşti.

Büyümede, bu yıl tüketim ve yatırım eğiliminin hız kesmesi nedeniyle yaşanan yavaşlama, üçüncü çeyrekte daha da belirgin hale geldi. Temmuz-eylül döneminde sabit fiyatlarla sadece yüzde 1.6 oranı ile son 12 çeyreğin en düşük büyümesi kaydedildi. Orta Vadeli Program ile revize edilerek 3.2'ye düşürülen 2012 yıl sonu büyüme hedefinin dahi tutması zorlaştı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde, temmuz-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla yüzde 7.7 artışla 377.6 milyar, sabit fiyatlarla ise yüzde 1.6 artışla 31.6 milyar TL olarak gerçekleşti. Üçüncü çeyrekte dolar cinsinden GSYH ise yüzde 3.2'lik bir büyümeyle 209.2 milyar dolar oldu. Bu yıl üçüncü çeyrekte kaydedilen yüzde 1.6'lık büyümenin, kriz yılı 2009'un üçüncü çeyreğindeki yüzde 2.8'lik küçülmenin ardından kaydedilen en düşük oran olduğu belirlendi. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH ise üçüncü üç aylık dönemde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1.9'luk artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre sadece yüzde 0.2 arttı.

Dokuz aylık büyüme yüzde 2.6

Daha önce yüzde 3.3 olarak açıklanan ilk çeyrek büyümesi yüzde 3.4 olarak, ikinci çeyrek büyüme oranı da yüzde 2.9'dan yüzde 3'e revize edildi. Revize verilere göre
Türkiye yılın ilk dokuz ayında sadece yüzde 2.6 oranında büyüyebildi. Ocak-eylül döneminde GSYH cari fiyatlarla yüzde 10.5 büyüyerek 1 trilyon 57.3 milyar, sabit fiyatlarla yüzde 2.6 büyüyerek 87.7 milyar TL oldu. Dokuz aylık milli gelir dolar cinsinden ise yüzde 0.4 küçülerek 586.3 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Revize hedefin bile zorlaştı

İlk dokuz aydaki büyümenin sadece yüzde 2.6'da kalması nedeniyle, yılın tümü için öngörülen yüzde 3.2'lik revize büyüme tahmininin bile tutması zorlaştı. Bu yıl "yumuşak iniş" senaryosuna göre başlangıçta yüzde 4'le düşük bir büyüme oranı hedeflenmiş, ekonomideki yavaşlamanın öngörülenin üstünde olması nedeniyle 2013-2015 Orta Vadeli Programı kapsamında 2012 gerçekleşme tahmini yüzde 3.2'le daha düşük bir düzeye çekilmişti. İlk iki çeyrekteki büyüme oranları, revize yıllık büyüme hedefiyle uyumlu olurken, üçüncü çeyrekteki performans düşüşü, revize hedefin dahi tutturulmasını zorlaştırdı.

Yılın tümünde yüzde 3.2'lik bir büyüme yakalanması için son çeyrekte yüzde 4.9 oranında bir büyüme performansı gerekiyor. Son dönemde artan sıcak para girişleri ve kredi imkanlarının iç tüketimi tetiklediği varsayımıyla son çeyrekte yüzde 2'lik bir büyüme tahmininde yıllık büyümnin yüzde 2.75, son çeyrek büyümesinin yüzde 3 olacağı varsayımında ise yıllık oranın yüzde 2.7 çıkacağı görülüyor.

Büyümenin kaynağı net ihracat

Özel tüketimde ve özellikle yatırımlarda hızlı düşüş yaşanırken, ilk dokuz ayda sağlanan büyüme de asıl olarak "net ihracat" sayesinde elde edildi. Bir yandan ithalattaki düşüş, diğer yandan İran'a petrol karşılığı "altınla ödeme"nin ihracat olarak gösterildiği iddiaları nedeniyle tartışmalı "altın ihracatı" kalemindeki rekor artış sayesinde net ihracatta hızlı bir büyüme yaşandı. Bu da milli gelirdeki büyümenin ana kaynağını oluşturdu. DÜNYA'nın harcamalar yöntemiyle GSYH verileri ile yaptığı hesaplamaya göre sabit fiyatlarla özel tüketim dokuz ayda yüzde 0.5 gerilerken, stok değişimi de dahil kamu ve özel sektörün toplam yatırımlarındaki düşüş yüzde 7.7'ye ulaştı. Dokuz ayda özel tüketimdeki düşüş büyümeyi 0.4 puan, yatırımlardaki gerileme de 2.1 puan aşağı çekti. Buna karşılık dokuz ayda ihracat sabit fiyatlarla yüzde 15 artış, ithalat ise yüzde 4 düşüş gösterdi. Net ihracat GSYH büyüme oranına birinci çeyrekte 4.7 puan, ikinci çeyrekte 5.9 puan, üçüncü çeyrekte 3.4 puan; ilk dokuz ay itibariyle 4.7 puan katkı yaptı. Dokuz ayda yüzde 4.7 artan kamu tüketimi de büyümeye 0.5 puan katkı sağladı. (dünya)