Ekonomist Fatma Nur Gür: “Siyah Altın” Değer Kaybederken Yatırımcılar Nasıl Pozitif Fayda Sağlayabilir?

USİAD Bildiren

Dünya ekonomisinde ‘’Siyah Altın’’ olarak kabul gören petrol, forex piyasasının kıymetli yatırım araçlarındandır. Latincede taş anlamında kullanılan ‘’petra’’ kelimesi ile yağ anlamına gelen ‘’oleum’’ kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Petrol ilk Çin’de 4. Yüzyılda ısınma ve aydınlanma aracı olarak kullanılmıştır. Petrolün Sanayide kullanılması ise dünya ekonomi tarihinde devrim niteliğindedir.

Genel itibariyle yatırımcılar tarafından sıklıkla tercih edilen ve emtia listesinde ilk sıralarda yer alan petrol, kısa vadeli olarak değişkenlik gösteren piyasa hareketleri ile getirisi yüksek bir yatırım aracıdır. Peki, hepimizin hayatında bir şekilde yer alan siyah altının fiyatlarındaki büyük düşüşlerin sebebi nedir?

SUUDİ ARABİSTAN PETROL PİYASASINI ETKİLEDİ

Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan petrol fiyatlarında yeni düzenlemeye gittiklerini açıkladı. Suudi Arabistan’ın petrol fiyatlarında ayarlamaya gitmesiyle ABD ham petrolü son 2,5 yılın en düşük seviyelerine geriledi. Brent petrol ise en büyük günlük düşüşlerinden birini yaşadı. Arapların ABD’li müşterilerine sattığı petrolün fiyatını düşürmesi küresel petrol fiyatını da aşağıya çekti.

Suudi Arabistan’ın beklenmedik şekilde ABD’ye sattığı petrolün fiyatını düşürmesiyle ABD ham petrol fiyatları 75,95 doları görerek Haziran 2012’den bu yana en düşük seviyelere geriledi. Bu kararın sebebi olarak IŞİD’in piyasaya ucuza petrol sattığı ve Suudi Arabistan’ın ABD’deki petrol üretimini hedef aldığı gibi teoriler de üretilmektedir.

PETROLDE DÜŞÜŞ SÜRER Mİ?

Bu şekildeki dayanağı olmayan açıklamalar bir yana petrol fiyatları aslında neden düşmektedir? Bunu yanıtlamak için piyasa dinamiklerini dikkatlice incelemek ve petrol fiyatında düşüş sürer mi, önümüzdeki kısa ve uzun vadede bizi neler bekliyor gibi sorulara da yanıt bulmamız gerekmektedir. Öncelikle üzerinde en çok konuşulan ve belki de bu yüzden iktisadi işleyiş mekanizması en anlaşılan ürün olan petrol dünyanın hala ticari hacmi en büyük emtiasıdır. Petrol fiyatları aynı zamanda birçok ekonomik sektör kollarının ve siyasi olayların şekillenmesinde de büyük rol oynamaktadır.

2000’lerin başında gerek üretim maliyetlerinin artması gerekse küresel likidite fazlalığıyla petrol fiyatları kıpırdanmaya başlamıştır. Fiyatlar yukarı doğru yönelirken ABD’de 2000 yılı Aralık ayında çıkarılan ve tezgâh üstü türev piyasaların serbestleşmesini sağlayan ‘’ Commodity Futures Modernization Act ’’ düzenlenmesiyle yatırım bankalarına da varlıklarını petrol piyasalarına yönlendirme imkânı tanınmıştır. Finans kapitalin girişiyle birlikte 2001’de yavaşça yükselmeye başlayan petrol fiyatları, dünyayı 2008 finans krizine sürükleyen mali piyasalardaki balon etkisiyle 7 yıl içinde 10 kat artarak 15 dolardan 147 dolara çıkmıştır. Krizden sonraysa yaşanan sert iniş yerini tekrar yükselişe bırakırken, günümüzde petro-dolar sistemi devam ederken fiyatların belirlenmesinde artık finansal piyasalar ve bundaki spekülasyon belirleyici olduğudur. Yani arz ve talepte yaşanan somut bir gelişmeden ziyade bunun haberi üzerine yapılacak bir spekülasyon petrol fiyatlarını fiziki değişimden daha fazla etkilemektedir. Fiyatlardaki sert düşüşün temel nedeni petrol piyasasının dünya finans piyasalarında hissedilmeye başlanan sarsıntıdan etkilenmesidir. ABD’de hazine bonosu ya da diğer ülkelerin depoziti olarak yüklü miktarda dolar karşılığı bulunmaktadır. Destek önlemleriyle likidite ve kredi fazlalığını daimi olarak sürdürmek mümkün olmadığından, kendi kamu borcunun finansmanı için ABD yeni para basmak yerine dolaşımdaki doları geri getirmeye çalışmaktadır. Varlık alımlarıyla dünyayı dolarize etmenin sınırına gelince FED bu işlemleri de sona erdirmiştir. Yani ABD dünya ekonomisini iyileştirmeye çalışmak yerine kendi reel ekonomisini kurtarmanın derdine düşmüştür. ABD borsasının gerilemesi ve doların güçlenmesi bize 2008 krizini ve petrolün ani değer kaybını hatırlatmaktadır, yalnız 2008’den farklı olarak ABD artık enerjide bağımsız olmaktadır!

PETROLDEKİ DÜŞÜŞ TEK NEDENE BAĞLI DEĞİL

Petrol fiyatlarındaki düşüşün bir diğer nedeni ise jeopolitik faktörlerdir. Petrol fiyatları düşerken burada birden fazla amaç belirlenmiş olabilir. Suriye savaşı sebebiyle IŞİD karşıtı koalisyon söylemiyle Orta Doğu’da yeni bir operasyon ihtimali söz konusuyken petrol ithalatçısı müttefiklerin durgunlaşmaya başlayan ekonomileri hareketlendirmek, İran’la yaşanan nükleer yumuşamanın 24 Kasım’a kadar net sonuç verilmesini sağlamak ve Ukrayna krizindeki tutumu nedeniyle petrol gelirlerine bağlı olan Rusya’ya bir uyarıda bulunmak. Ancak bu sayılanlar fiyatlardaki düşüşün sebebi yerine ancak sonucu olabilecek gelişmelerdir. Bir diğer faktör de Suudi Arabistan ‘la ilgilidir. Yıllardır petro-dolar sisteminin üretim ayağı Suudi Arabistan artık ABD’nin Körfez bölgesindeki kayıtsız şartsız müttefiki değildir, ABD’nin yeni sistemde Suudi petrolüne ihtiyacı yoktur.

2015 yılında ki beklentilere gelecek olursak da, 2015 yılı petrol fiyatları bakımından düşüşün yaşanacağı yıl olarak öngörülüyor. Yeni petrol düzenlemesi ile dünyaya petrol satan Kürt bölgesinin petrol fiyatlarında varil başına ortalama 70 dolar civarında düşüşe neden olacağı tahmin ediliyor. Varil başına 80 dolar ile Batı Teksas petrol enbdeksin de görülmesi planlanan düşüşün, mevcut Ortadoğu savaşı ile de petrol fiyatlarının etkileneceği düşünülüyor.

2015 yılı ilk çeyreğinde yaşanması beklenen petrol fiyatlarındaki düşüş ile varil fiyatları bugünkü rakam üzerinden %3,5 oranında düşüş sergileyebilir. Petrol fiyatlarına yükseliş ihtimali öngörülmezken, ABD’nin kaya petrolü üretiminde yükseliş sergileyeceğini bildirmesi ekonomiyi rahatlatacak. Goldman Sachs tarafından paylaşılan bir bilgiye göre de Suudi Arabistan’ın fiyat düşmesinin ardından üretime ara verebileceği belirtildi. OPEC ülkelerinde de benzer tepkinin gelebileceği bildirildi.

Sonuç olarak petrol fiyatlarının düşmesi ile metal borasının da etkileneceği ve altın ons fiyatlarının düşüşle birlikte yeni direnç noktaları oluşturacağı bekleniyor. Metal borsasının petrol varil fiyatındaki düşüşten etkilenmesiyle de yeni petrol düzeninin dünya ekonomisinin dengelerini değiştireceği düşünülüyor. Bu düşüşü fırsat olarak gören forex piyasası yatırımcıları ise satış pozisyonuna geçerek bu fiyat düşüklüğünden pozitif fayda sağlayabilirler.

 

Ekonomist Fatma Nur Gür

USİAD Bildiren Dergisi 79. Sayında yayınlanan makale

Derginin 79. sayısını okumak için tıklayınız

www.usiad.org.tr