İran’a uygulanan ekonomik ambargonun 15 Ocak 2016 tarihi itibariyle Viyana’da yapılan açıklama ile kaldırılması sonucunda tüm dünyada gözler İran’a dikildi ve küresel ekonomi gündemine Çin’den sonra İran oturdu. Artık İran’ı yeninde keşfetmek zamanı…
İRAN ÖNEMLİ BİR ÜLKE
Bulunduğu jeopolitik konum İran’ı Avrupa ve Avrasya arasında Türkiye ile birlikte çok önemli ülke yapmaktadır. İpek Yolu İran’ın tarihten bugüne taşımıştır. Petrolün bulunmasıyla da dünyanın petrol ve doğalgaz bakımından en zengin birkaç ülkesinden biri yapmıştır.
Ham petrol taşımacılığının yoğun olarak yapıldığı Umman Körfezi, Basra Körfezi ve Hazar Denizi’ne kıyıları olan1.648.195 km2 yüzölçümlü İran; Türkiye (499 km), Afganistan (936 km), Irak (1458 km), Pakistan (909 km), Türkmenistan (992 km), Azerbaycan (432 km), Nahcivan (179 km) ve Ermenistan (35 km) ile sınıra sahiptir.
İran topraklarının % 9,78’i ekilebilir arazilerden, % 1,29’u da düzenli hasat sağlanan alanlardan oluşmaktadır.
İRAN BİR İSLAM CUMHURİYETİ’DİR
Siyasi ve İdari Yapı
Şah yönetimi 11 Şubat 1979 tarihinde devrilmiş ve ülkede aşama halinde dini esasa dayalı bir devlet düzeni kurulmuştur. İran’da gücün ulema ile halk tarafından seçilen temsilciler arasında hiyerarşik olarak paylaşıldığı, dini teokrasi ile Başkanlık sistemi karışımı kendine özgü bir yönetim biçimi hâkimdir. Başbakanlık Kurumu bulunmamakta olup; yürütme erki 4 yıllık dönemler için gizli oy prensibi ile yapılan genel seçimlerde seçilen Cumhurbaşkanı’nın elindedir.
Dini Liderlik
İran’da kuvvetler ayrılığı prensibi geçerli olmakla beraber, erkler dini liderin denetimine tabidir. Mevcut dini lider, İslâm Cumhuriyeti’nin kurucusu Humeyni’den sonra seçilmiş olan Ayetullah Ali Hameneyi’dir. Nizami ordu, Devrim Muhafızları, İçişleri Bakanlığı ve istihbarat kuruluşları doğrudan Dini Lidere bağlıdır. Dini Lider İçişleri Bakanlığı üzerindeki yetkilerini Cumhurbaşkanına devredebilir.
Devlet Uzlaştırma Konseyi
Humeyni tarafından din adamı ağırlıklı Anayasayı Koruyucular Konseyi ile İslâmi Danışma Meclisi arasında yasama sürecine ilişkin ortaya çıkabilecek uzlaşmazlıkların giderilmesi amacı ile kurulmuştur. Anayasa değişiklikleri konusunda Dini Lidere görüş bildirir. Ayrıca, Meclis ve Anayasayı Koruyucular Konseyi arasında ortaya çıkan görüş ayrılıklarını inceleyerek alınacak nihai tutum konusunda Dini Lidere öneride bulunur.
İslami Danışma Meclisi: 4 yıllık dönemler için halkın doğrudan ve gizli oy ile seçtiği 290 milletvekilinden oluşan İran Meclisi, sadece bir yasama organı niteliğinde olmayıp; idarenin tüm eylem ve işlemlerinde inceleme ve araştırma yapma yetkisine sahiptir.
Danışma Meclisi, Anayasaya ve ülkenin resmi mezhebine aykırılık teşkil edecek kanun yapamaz. Bu durumun tespiti, Anayasal bir kurum olan Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin sorumluluğuna tabidir. Kanun teklifi Bakanlar Kurulu Üyelerinin ortak kararı, kanun tasarıları ise en az 15 milletvekilinin talebi ile meclise sunulur. ‘Yasama Devredilmezliği’ ilkesi geçerli olan İran’da bu kuralın tek istisnası, zorunluluk halinde belirli kanunlarla sınırlı olmak üzere iç komisyonlara Kanun hazırlama yetkisi verilebilmesidir.
Anayasayı Koruyucular Konseyi: Dini Liderlik Makamınca seçilen güncel bilgilere sahip 6 kişilik hukukçu heyetinden oluşan Anayasal bir kurumdur. 6 yıllık dönemler itibarıyla görev yapan bu kurumun başlıca görevi; İslâmi Danışma Meclisi kararlarının Anayasa’ya ve Devletin resmi mezhebine uygunluğunu denetlemektir.
İran’da yargı erki, yasama ve yürütmeden tam bağımsız olarak iş görmektedir. Adalet Bakanlığı, yargı ve yürütme erkleri arasındaki koordinasyonu sağlamakla yükümlüdür. Yargı erkinin işleyişinden, Dini Lider tarafından içtihat verme yetkisine haiz ulema arasından 5 yıllık süre için atanan Yargı Erki Başkanı sorumludur. İran devriminin ardından mevcut Kara Avrupası Hukuk Sistemi, İslâm Hukuku ile birleştirilerek oluşturulan İran hukuk sisteminde, İslâm hukuku daha çok aile hukuku ve ceza hukuku alanlarında uygulanmaktadır.
İRAN DOĞAL KAYNAK ZENGİNİDİR
İran’ın başlıca doğal kaynakları; petrol, doğal gaz, kömür, krom, bakır, demir cevheri, kurşun, manganez, çinko ve sülfürdür. Ülkenin başlıca tarım ürünleri; buğday ve pirinç gibi hububatlar, şeker pancarı, şeker kamışı, meyveler, kabuklu yemişler, pamuk, süt ürünleri, yün ve havyardır. İran sanayisi; petrol, petrokimyasallar, gübreler, sodyum hidroksit, tekstil, çimento vb. inşaat malzemeleri, gıda işleme (özellikle şeker ve bitkisel yağ üretimi) ve metal işleme sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
NÜFUS VE KENTLEŞME
IMF 2015 raporuna göre İran’ın nüfusu 79 milyondur. Başkenti Tahran olup 10 büyük şehri vardır. Tahran, Mashhad, İsfahan, Karaj, Tebriz, Şiraz, Ahvaz, Qom, Kermanshah, Urumiye. Nüfusun yaklaşık 22 milyonu bu 10 büyük şehirde yaşamaktadır.
Nüfus artış hızı yüzde 1,1 olarak hesaplanmaktadır.
Kentlerde taşıt emisyonları, rafineriler ve sanayi atıkları kaynaklı olarak hava kirliliği görülmektedir.
EKONOMİK YAPI
Irak savaşı sonrasında savaşta can kaybı veren ailelere yardım amacıyla kurulan vakıflar (bonyad); geniş vergi muafiyetleri, sübvansiyonlar ve işgücü avantajları ile son derece etkili hale gelmiş devlet tekelleridir. İran ekonomisinin % 40’ı doğrudan, % 45’i de “bonyad” olarak adlandırılan vakıflar aracılığı ile dolaylı olarak devletin kontrolündedir. Kalan ekonomik faaliyetlerin % 15’i ise, muhafazakâr işadamlarının (bazaar) elindedir. Yurt dışında tahsillerini tamamlayıp İran’a geri dönen kişilerden oluşan, Batılı anlamda faaliyet gösteren özel sektör de canlanma eğilimindedir.
Dünya kesinleşmiş ham petrol rezervlerinin % 11,5’ine (Suudi Arabistan ve Kanada’nın ardından 3. sırada) sahip olan ve dünyanın en büyük 3. petrol üreticisi olan İran, doğalgaz rezervleri açısından da Rusya’nın ardından 2. sırada yer almaktadır. İran’ın ihracat gelirlerinin % 80-90’ı, bütçe gelirlerinin ise % 40-50’si petrolden elde edilmektedir.
TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
GAYRİSAFİ YURTİÇİ HÂSILA(GSYH)
2015 itibariyle yaklaşık 400 milyar dolar civarındadır.
GSYH’NIN DAĞILIMI
400 milyar dolar mertebesinde olan İran’ın GSYH aşağıdaki kalemlerden oluşmaktadır. Görüldüğü gibi GSYH’nin yarısı hane halkı harcamalarından oluşmaktadır.
- Hane halkı tüketim: 50.6
- Hükümet tüketimi: % 10.7
- Sabit sermaye yatırım: % 26.2
- Stoklardaki yatırım: % 7.2
- Mal ve hizmet ihracatı: 24.2
- Mal ve hizmet ithalatı: % -18,9
GSYH sektör bazında dağılımı da şöyledir:
- Tarım: % 9.2
- Endüstri: % 37.7
- Hizmetler: % 53.1
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİR
2015 itibariyle KBMG 17.140 dolardır.
BÜYÜME
Tablo-1
Büyüme Oranları
|
|
Büyüme Oranı(%) |
|
2010 |
5,9 |
|
2011 |
3,0 |
|
2012 |
-6,6 |
|
2013 |
-1,9 |
|
2014 |
4,3 |
|
2015 |
0,8 |
|
2016 |
4,8 |
|
2017 |
6,0 |
Görüldüğü gibi ambargonun uygulanmasından sonra İran’ın büyüme oranları küçülmüş ve 2012 ve 2013’de eksi olmuştur.2014’de yüzde 4,3 olan büyüme 2015’de binde 8’e düşmüştür. İran 2016 ve 2017’de sırasıyla 4,8 ve 6,0 oranında büyüyeceğini öngörmektedir.
2014’de sanayi üretim büyüme oranı yüzde 4,9 olarak gerçekleşmiştir.
TASARRUF ORANLARI
İran’ın yurtiçi tasarruf oranları son üç yılda yüzde 40 civarındadır.
- GSYİH’nın % 34.8 (2014)
- GSYİH’nın% 39,1 (2013)
- GSYİH’nın % 43.8 (2012 )
TARIM
Tarımda en önemli ürünler, buğday, pirinç, diğer hububat, şeker pancarı, şeker kamışı, meyve, fındık, pamuk, süt ürünleri, yün, havyardır.
ÖNEMLİ SEKTÖRLER
İran ekonomisinde ağırlığı olan sektörler şunladır.
Petrol, petrokimya, gaz, gübre, kostik soda, tekstil, çimento ve diğer inşaat malzemeleri, gıda işleme (özellikle şeker rafine ve bitkisel yağ üretimi), demirli ve demirsiz metal üretimi, silahlanma sektörleridir.
İŞGÜCÜ VE İŞSİZLİK
İşgücü 2014’de 28 400 000’dir. Dünya ülke karşılaştırması: 22
İran’da nitelikli işgücü sıkıntısı söz konusudur.
İşgücü – Mesleğe göre aşağıdaki sektörlere dağılmıştır:
- Tarım:% 16.3
- Endüstri:% 35.1
- Hizmetler:% 48.6
İşsizlik oranı:
İran’da işsizlik oranı yüzde 10’dan fazladır.2014 işsizlik oranı yüzde 10,4’dür.
Yoksulluk sınırı altında nüfusun toplam nüfusa oranı yüzde 20’leri bulmaktadır.
DIŞ TİCARETİ
Tablo-2
|
|
İhracat(milyar dolar) |
İthalatı (Milyar dolar) |
|
2010 |
327,0 |
557,7 |
|
2011 |
44,0 |
57,5 |
|
2012 |
41,4 |
51,4 |
|
2013 |
41,6 |
49,6 |
|
2014 |
34,8 |
55,5 |
İran’ın ambargo öncesi 1milyar dolara yaklaşan dış ticaret hacmi 2011’den itibaren 100 milyar civarına düşmüştür. Bu oldukça kötü bir durumu yansıtmaktadır.
ENERJİ
İran doğal gaz rezervi açısından Dünya’da ikinci ve petrol rezervi açısından Dünya’da üçüncü durumdadır
Elektrik – Üretim:
239,2 milyar kWh
Dünya ülke karşılaştırması: 17.sıra
Elektrik tüketimi:
195,3 milyar kWh
Dünya ülke karşılaştırması: 21.sıra
Elektrik – ihracat:
110,3 milyar kWh
Dünya ülke karşılaştırması: 20.sıra
Elektrik – İthalat:
3 ,897 milyar kWh
Dünya ülke karşılaştırması: 45.sıra
Elektrik – kurulu elektrik üretim kapasitesi:
78 300 000 kW
Dünya ülke karşılaştırması: 14.sıra
Elektrik – fosil yakıtlardan: Toplam kurulu kapasitenin% 85.6 Dünya ülke karşılaştırması: 85.sıra
Elektrik – Nükleer yakıtlardan: Toplam kurulu kapasitenin% 1.2 Dünya ülke karşılaştırması: 33.sıra
Elektrik – hidroelektrik santral: Toplam kurulu kapasitenin% 12.4 Dünya ülke karşılaştırması: 111.sıra
Elektrik – diğer yenilenebilir kaynaklardan: Toplam kurulu kapasitenin% 0.8 (2012 est.) Dünya ülke karşılaştırması: 97.sıra.
Ham petrol – Üretim:
Gün 3.236.000 bbl (2014 tahmini)Dünya ülke karşılaştırması: 7
Ham petrol – ihracat: Gün 1.322.000 bbl (2013 tahmini). Dünya ülke karşılaştırması: 11
Ham petrol – ithalat: Gün 28.140 bbl (2012 tahmini). Dünya ülke karşılaştırması: 62
Ham petrol – kanıtlanan rezervleri:
157,8 milyar bbl (2015 tahmini) Dünya ülke karşılaştırması: 4
Doğal gaz – üretim:
161,3 milyar cu m (2013 tahmini), Dünya ülke karşılaştırması: 3
Doğal gaz – tüketim:
157,3 milyar cu m (2013 tahmini). Dünya ülke karşılaştırması: 5
Doğal gaz – ihracat:
9,307 milyar cu m (2013 tahmini). Dünya ülke karşılaştırması: 23
Doğal gaz – ithalat:
532,9 000 000 milyar cu m (2013 tahmini).Dünya ülke karşılaştırması: 32
Doğal gaz – kanıtlanmış rezervler:
33.800 000 000 000 cu m (1 Ocak 2014 tahmini) Dünya ülke karşılaştırması: 2
Enerji tüketiminden kaynaklanan karbon dioksit emisyonu:
603 600 000 Mt (2012 tahmini)
PETROL İHRACATI
Tablo-3
|
|
Ortalama Günlük Petrol İhracatı(Milyon Varil) |
|
2004 |
2,5 |
|
2005 |
5,6 |
|
2006 |
2,3 |
|
2007 |
2,2 |
|
2008 |
2,3 |
|
2009 |
2,3 |
|
2010 |
2,4 |
|
2011 |
2,4 |
|
2012 |
1,7 |
|
2013 |
1,3 |
|
2014 |
1,4 |
Petrol devi İran’ın ambargonun etkisi ile petrol ihracatı oldukça düşük seyretmiştir.
Ambargonun kalkması ile petrol ihracatında tekrar eski rakamlara ulaşılması beklenmektedir.
TÜRKİYE-İRAN TİCARETİ
İran ile 1996 yılında 1 Milyar Dolar civarında olan dış ticaret hacmimiz, 2008 yılı itibarıyla 10 Milyar Dolar’ı aşmıştır. Türkiye aleyhinde seyreden dış ticaret dengesi, İran’dan doğal gaz ithalatı ile birlikte son yıllarda daha da artmış ve 2013 yılı itibarıyla 14,6 Milyar Dolar’ın üzerinde gerçekleşmiştir. 2014 yılında ise 13,7 milyar dolarlık dış ticaret hacmine ulaşılmasına rağmen iki ülke arasındaki dış ticaret dengesi Türkiye aleyhine ilerlemektedir.
Türkiye-İran Dış Ticaret i (Bin Dolar)
Tablo-4
|
Yıllar |
İhracat |
İthalat |
Hacim |
Denge |
|
2000 |
235.785 |
815.730 |
1.051.515 |
-579.945 |
|
2001 |
360.536 |
839.800 |
1.200.336 |
-479.264 |
|
2002 |
333.962 |
920.972 |
1.254.934 |
-587.010 |
|
2003 |
533.786 |
1.860.683 |
2.394.469 |
-1.326.897 |
|
2004 |
813.031 |
1.962.059 |
2.775.090 |
-1.149.028 |
|
2005 |
912.940 |
3.469.706 |
4.382.646 |
-2.556.766 |
|
2006 |
1.066.902 |
5.626.610 |
6.693.512 |
-4.559.708 |
|
2007 |
1.441.190 |
6.615.394 |
8.056.584 |
-5.174.204 |
|
2008 |
2.029.760 |
8.199.689 |
10.229.449 |
-6.169.929 |
|
2009 |
2.024.863 |
3.405.986 |
5.430.849 |
-1.381.123 |
|
2010 |
3.044.177 |
7.645.008 |
10.689.185 |
-4.600.831 |
|
2011 |
3.589.635 |
12.461.532 |
16.051.167 |
-8.871.898 |
|
2012 |
9.921.602 |
11.964.779 |
21.886.381 |
-2.043.177 |
|
2013 |
4.192.776 |
10.383.117 |
14.575.893 |
-6.190.341 |
|
2014 |
3.886.735 |
9.833.329 |
13.720.064 |
-5.946.594 |
|
2014* |
2.536.399 |
7.599.246 |
10.135.645 |
-5.062.847 |
|
2015* |
2.669.121 |
4.806.9 |
TÜRKİYE’NİN PETROL İTHALATI
Tablo-5
|
Yıllar |
İran’dan İthal Edilen Petrol Miktarı(Milyon Ton) |
|
2011 |
9,7 |
|
2012 |
7,2 |
|
2013 |
5,1 |
|
2014 |
5,3 |
Türkiye’nin İran’dan petrol ithalatı ambargo ile düşmüştür. Bu azalan durum Irak ile telafi edilmiştir.
Tablo-6
|
Yıllar |
İran’dan İthal Edilen Petrol Miktarı(Milyon Ton) |
Irak’tan İthal Edilen Petrol Miktarı(Milyon Ton) |
İran’ın Petrol Piyasasındaki Payı(%) |
Irak’ın Petrol Piyasasındaki Payı(%) |
|
2011 |
9,7 |
3,1 |
|
|
|
2012 |
7,2 |
3,8 |
38,8 |
19,1 |
|
2013 |
5,1 |
6,1 |
|
|
|
2014 |
5,3 |
5,7 |
29,7 |
31,3 |
İRAN’A İHRAÇ VE İTHAL EDİLEN ÜRÜNLER
Tablo-7
|
GTİP |
İRAN’A İHRAÇ EDİLEN ÜRÜNLER |
||
|
7113 |
Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası |
||
|
4411 |
Lif levha, orta yoğunlukta |
||
|
8708 |
Kara taşıtları için aksam, parçaları |
||
|
8302 |
Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya |
||
|
2402 |
Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar |
||
|
9999 |
Başka yerde belirtilmemiş ürünler |
||
|
2403 |
Homonize edilmiş tütün ve tütün yerine geçen madde hülasaları |
||
|
4811 |
Kağıt/karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar |
||
|
4418 |
Bina, inşaat için marangozluk, doğrama mamulleri |
||
|
8481 |
Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil |
||
|
7216 |
Demir/alaşımsız çelikten profil |
||
|
5407 |
Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar |
||
|
8455 |
Metalleri haddeleme makineleri, bunların silindirleri |
||
|
3004 |
Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) |
||
|
3506 |
Diğer müstahzar tutkallar, yapıştırıcılar |
||
|
8307 |
Adi metalden eğilip bükülebilen borular |
||
|
9619 |
Bebek bezleri, kadın hijyenik ürünleri |
||
|
3921 |
Plastikten diğer levhalar, yaprak, pelikül, varak ve lamlar |
||
|
3916 |
Plastikten monofil, çubuk, profiller-enine kesiti > 1mm. |
||
|
8536 |
Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı |
||
|
8409 |
İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları |
||
|
3919 |
Plastikten, yapışkan levha, yaprak, şerit, lam vb. Düz şekilde |
||
|
5603 |
Dokunmamış mensucat (emdirilmiş) |
||
|
3925 |
Plastikten inşaat malzemesi |
||
|
8431 |
Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları |
||
|
6006 |
Diğer örme mensucat |
||
|
8544 |
İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k |
||
|
4703 |
Sodalı ve sülfatlı odun hamuru |
||
|
8418 |
Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları |
||
|
3209 |
Sentetik polimerler esaslı; sulu ortamda eriyen/dağılan boya ve vernik |
||
|
0802 |
Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) |
||
|
7013 |
Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya |
||
|
9403 |
Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları |
||
|
8479 |
Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar |
||
|
4413 |
Yoğunluğu artırılmış ağaç (bloklar, levhalar, şeritler/profil halinde) |
||
|
8516 |
Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler) |
||
|
8414 |
Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör |
||
|
7604 |
Alüminyum çubuk ve profiller |
||
|
3402 |
Yıkama, temizleme müstahzarları-sabunlar hariç |
||
|
GTİP |
İRAN’DAN İTHAL EDİLEN ÜRÜNLER |
|
|
|
9999 |
Başka yerde belirtilmemiş ürünler |
|
|
|
3901 |
Etilen polimerleri (ilk şekillerde) |
|
|
|
3902 |
Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) |
|
|
|
7403 |
Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları |
|
|
|
2716 |
Elektrik enerjisi |
|
|
|
3102 |
Azotlu mineral/kimyasal gübreler |
|
|
|
7601 |
İşlenmemiş alüminyum |
|
|
|
2905 |
Asiklik alkoller vb. Halojenlenmiş, sülfolanmış, nitrolanmış/nitrozalanmış türevl |
|
|
|
7901 |
İşlenmemiş çinko |
|
|
|
2713 |
Petrol yağlarının/bitümenli minerallerden elde edilen yağların kalıntıları |
|
|
|
7408 |
Bakır teller |
|
|
|
2712 |
Vazelin; parafin, yağlı mum, ozakerit, linyit mumu, turb mumu vb. |
|
|
|
7801 |
İşlenmemiş kurşun |
|
|
|
7005 |
Perdahlanmış cam, levha, yaprak halinde; parlatılmış, cilalanmış |
|
|
|
3903 |
Stiren polimerleri (ilk şekillerde) |
|
|
|
7202 |
Ferro alyajlar |
|
|
|
7411 |
Bakırdan ince ve kalın borular |
|
|
|
7228 |
Alaşımlı çelikten çubuk, profil, içi boş sondaj çubukları |
|
|
|
7409 |
Bakır levha, plaka ve şeritler (kalınlığı >0, 15 mm) |
|
|
|
3920 |
Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar |
|
|
|
3817 |
Karışım halinde alkalibenzenler, alkalinaftalenler |
|
|
|
5503 |
Sentetik devamsız lifler (işlem görmemiş) |
|
|
|
5402 |
Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç) (toptan) |
|
|
|
5501 |
Sentetik lif demetleri |
|
|
|
2909 |
Eterler, eter-alkoller, eter fenoller, fenoller, peroksitler vb. Türevleri |
|
|
|
6802 |
Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan hariç) |
|
|
|
4803 |
Tuvalet-temizlik kağıtları |
|
|
|
8708 |
Kara taşıtları için aksam, parçaları |
|
|
|
2915 |
Doymuş asiklik monokarboksilik asitler vb. Türevleri |
|
|
|
0504 |
Hayvan bağırsak, mesane ve midesi (taze/soğutulmuş/dondurulmuş vs.) |
|
|
|
2710 |
Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar |
|
|
|
0804 |
Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, mangost (taze/kurutulmuş) |
|
|
|
2601 |
Demir cevherleri ve konsantreleri |
|
|
|
0802 |
Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) |
|
|
|
2917 |
Polikarboksilik asitler, anhidritleri, halojenürleri ve türevleri |
|
|
|
2815 |
Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas) |
|
|
|
4102 |
Koyun ve kuzuların ham derileri |
|
|
|
8458 |
Metallerin işlenmesine mahsus torna tezgahları |
|
|
|
0807 |
Kavunlar (karpuzlar dahil) ve papaya (taze) |
|
|
SONUÇ
İran, tarihi, kültürü, jeopolitik konumu, petrol ve doğalgaz kaynak zenginliği dikkate alındığında her zaman Avrupa Avrasya kesişmesinde önemli bir ülke olacaktır. İran’ın küresel ticaretteki önemi ve yeri siyasi konjonktürü de etkilemesi her daim karşımıza çıkacağını tahmin etmek zor olmazsa gerek.
Ambargonun kalkması ile yeninden küresel ekonomiye dönen İran’ın küresel ölçekteki ekonomik gelişmelere etkisi bir yana komşumuz olan İran ile ticari ilişkilerimizin daha da gelişeceği muhakkak.
İran’a aylardır dünyanın her tarafından akın var. Türkiye’nin de İran’ı yeniden keşfetmesi gerekiyor.
Ambargonun kalkması ile Türkiye-İran ekonomik ilişkilerinin ne yönde gelişeceğini ayrı bir yazı konusu yapmak gerektiğini vurgulayarak İran’ı birazcık da olsa tanıtmış olduğumuzu düşünüyoruz.
Bu yazıdaki verileri; TÜİK, Türkiye Ekonomi Bakanlığı yayınlarından yararlanarak hazırladık.
